Ptaszycki Stanisław Ludwik (1853–1933), filolog, historyk, archiwista, naczelny dyrektor archiwów państwowych, profesor uniwersytetów w Lublinie i Wilnie. Ur. 12 IV we wsi Kuzowo w gub. moskiewskiej, gdzie czasowo przebywali jego rodzice: Leon, zarządca majątków Wittgensteinów, i Elżbieta z Roszczewskich. Był bratem Jana (zob.).
Szkołę średnią ukończył P. w Wilnie w r. 1872, a następnie zdał egzamin konkursowy na wydział medyczny uniwersytetu petersburskiego. Ze względu na zły stan zdrowia przerwał studia i wyjechał do matki na Podlasie. W r. 1873 powrócił na uniwersytet petersburski, tym razem na wydział historyczno-filologiczny. Studiował pod kierunkiem dwóch wybitnych rosyjskich profesorów sławistów: I. I. Srezniewskiego i W. I. Łamanskiego. Ten ostatni poparł zainteresowania P-ego historią literatury polskiej i dał mu jako temat pracy konkursowej rozbiór krytyczny „Wizerunku” Mikołaja Reja. Za pracę tę P. otrzymał w r. 1876 od uniwersytetu petersburskiego złoty medal. Studia ukończył w czerwcu 1877 ze stopniem kandydata nauk historyczno-filologicznych; w październiku t. r. został asystentem przy katedrze filologii słowiańskiej uniwersytetu petersburskiego, a równocześnie w styczniu 1878 – tłumaczem języka polskiego w III Departamencie Senatu Rządzącego Min. Sprawiedliwości. W czerwcu 1877 i we wrześniu 1879 otrzymał świadectwo Petersburskiego Okręgu Naukowego, uprawniające do nauczania w szkolnictwie średnim i od października 1879 był lektorem języka i literatury rosyjskiej w Seminarium Archidiecezjalnym w Petersburgu, a od r. 1892 członkiem Rady tegoż Seminarium. Równocześnie od grudnia 1879 do września 1912 uczył łaciny i języka rosyjskiego w prywatnym gimnazjum Byczkowa, później Gurewicza w Petersburgu. Z tego okresu pochodzą pierwsze publikowane prace P-ego. Najwcześniejszą była wydana w „Žurnale Min. Narodnogo Prosveščenia” (1877 t. 191) obszerna, blisko czterdziestostronicowa recenzja pracy W. W. Makuszewa „Sledy russkago vlijania na staropolskuju pis’mennost”, w której P. ostro rozprawił się z tendencyjnymi wywodami autora. Równolegle z pracą pedagogiczną prowadził badania naukowe w bibliotekach i archiwach petersburskich, poszukując przede wszystkim materiałów dotyczących historii i literatury polskiej. Opublikował wówczas pisane w l. 1822–30 Joachima Lelewela „Listy do Tadeusza Bułharyna” (Kalendarz Petersburski „Gwiazda” za r. 1881 s. 63–73). Podobne badania prowadził również w zbiorach galicyjskich i Królestwa Polskiego, a także w bibliotekach i archiwach austriackich, włoskich i niemieckich w czasie corocznych (od r. 1881) wyjazdów naukowych, z których najdłuższy, półtoraroczny, był w l. 1883–4. W czasie tego wyjazdu wiosną 1884 P. wziął udział w zjeździe zorganizowanym w Krakowie w 300 rocznicę śmierci Jana Kochanowskiego.
Od października 1884 został P. mianowany metrykantem „Metryki Litewskiej”, wywiezionej do Petersburga po trzecim rozbiorze Polski i przechowywanej w III Departamencie Senatu Rządzącego. Urząd ten pełnił do 30 XI 1887, kiedy to Metryka Lit. została włączona do archiwum Min. Sprawiedliwości w Moskwie. W tym okresie P. uporządkował materiały archiwalne i opublikował fachowo opracowany, do dziś niezastąpiony inwentarz: Opisanie knig i aktov Litovskoj Metriki (Pet. 1887). Praca ta ujawniła bogactwo materiału zawartego w „Metryce” i stała się początkiem nowych studiów nad dziejami Litwy. Opisanie zostało przedrukowane (w postaci fotoofsetu) w książce P. K. Grimsted (we współpracy z J. Sułkowską-Kuraś) „The «Lithuanian Metrica» in Moscow and Warsaw: Reconstructing the Archives of the Grand Duchy of Lithuania…”, Cambridge, Massachusetts 1984. Na marginesie pracy P-ego nad uporządkowaniem Metryki Lit. powstało kilka ważnych jego rozpraw: K istorii litovskago prava posle tretiago statuta („Žurnal Min. Narodnogo Prosveščenia” 1893), K voprosu ob izdanjach i komentarijach Litovskago Statuta (Pet. 1893), monografia genealogiczna rodziny Puzynów Knjazja Puzyny. Istoriko genealogičeskije materialy (Pet. 1899), a także wnoszące cenne uzupełnienia recenzje herbarzy J. Wolffa i A. Bonieckiego, opublikowane w „Ateneum” (1886 t. 1, 1888 t. 3).
W l. 1886–90 P. był członkiem Stałej Komisji Rewizyjnej przy zarządzie kościoła Św. Katarzyny, stanowiącego ośrodek polonii petersburskiej. Z ramienia komisji zajmował się dwiema polskimi szkołami w Petersburgu – męską i żeńską. Dbał zarówno o sprawy administracyjne i lokalowe, modyfikował program nauczania, a także osłaniał je przed działalnością inspektora okręgowego Rojskoja, polonofoba. Przez krótki czas P. był kierownikiem szkoły męskiej, a w l. 1893–6 wykładał historię literatury rosyjskiej w wyższych klasach polskiej szkoły żeńskiej. Brał udział w pracach komitetów organizacyjnych przygotowujących zjazdy archeologiczne, w Wilnie w r. 1893 i w Rydze w r. 1896. Na I Wszechrosyjskiej Wystawie Drukarstwa, otwartej w r. 1895, zorganizował dział historyczny, a w nim, przy współudziale Zygmunta Wolskiego, sekcję drukarstwa polskiego. W komitecie tej wystawy pełnił funkcję przewodniczącego sekcji I oraz wchodził w skład Komisji Ekspertów. W maju 1896 uzyskał na podstawie swych prac naukowych veniam legendi, a od jesieni t. r. jako docent wykładał na uniwersytecie petersburskim historię literatury polskiej i prowadził proseminarium z języka polskiego. Od lutego 1899 aż do r. 1918 był P. lektorem, a następnie profesorem języka i literatury rosyjskiej w petersburskiej rzymskokatolickiej Akademii Duchownej. W swych wykładach w Seminarium i Akademii P. w szerokim zakresie uwzględniał, nie istniejący w programie, kurs języka i historii literatury polskiej. W r. 1900 wziął udział w obchodach jubileuszowych UJ w Krakowie, a w r. n. został przez wydział języka i literatury rosyjskiej Akademii Nauk powołany do Komisji opracowującej zasady ujednolicenia transkrypcji imion, używanych przez Polaków wyznania rzymskokatolickiego w Rosji. W r. 1903 współpracował w organizowaniu działu historyczno-etnograficznego I Międzynarodowej Wystawy Kostiumów w Petersburgu. Brał także udział w organizowaniu zjazdu historyków i filologów słowiańskich, odbytego w r. 1904, i wysunął projekt opracowania bibliografii słowianoznawstwa. W r. 1903 nabył willę w fińskiej miejscowości Terijok, położonej w pobliżu Petersburga. Wokół tej siedziby zaczęła skupiać się petersburska kolonia polska, a gdy w pobliżu postawiono, przy udziale finansowym P-ego, kaplicę, także katolicy innych narodowości mieszkający w Petersburgu. Od r. 1903 z ramienia Słowiańskiego Tow. Dobroczynności P. był kuratorem taniej kuchni dla uczącej się w Petersburgu młodzieży polskiej. W r. 1905 był wiceprzewodniczącym zjazdu zorganizowanego we Lwowie w celu uczczenia Mikołaja Reja.
W okresie liberalnych rządów S. J. Wittego P. został powołany w r. 1905 przez komitet naukowy Min. Oświaty do zespołu opracowującego zasady wprowadzenia języka polskiego i litewskiego jako wykładowego na lekcjach religii w szkołach początkowych i średnich na terenie dziewięciu rosyjskich guberni zachodnich. Równocześnie w związku z zamiarem spolszczenia szkolnictwa w Król. Pol. wysunięto kandydaturę P-ego na stanowisko kuratora Okręgu Szkolnego Warszawskiego. Upadek rządu Wittego udaremnił te projekty. Od r. 1907 P. działał w «Ognisku Polskim», a równocześnie został wiceprezesem (od r. 1910 prezesem) oddziału petersburskiego Tow. Polskiej Macierzy Szkolnej. W r. 1912 w uznaniu zasług został członkiem honorowym tego Towarzystwa. Był również członkiem komitetu literackiego amatorskiego teatru polskiego, działającego w Petersburgu. W r. 1909 zorganizował na Wystawie Tołstojowskiej dział polski, który obejmował tłumaczenia dzieł i prace polskie o Tołstoju. W r. n. P. brał udział w Krakowie w uroczystościach grunwaldzkich, a w r. 1911 był wiceprezesem I Wszechrosyjskiego Zjazdu Bibliotekarskiego w Petersburgu. W t. r. został powołany na członka Państwowej Komisji Egzaminacyjnej przy wydziale historyczno-filologicznym uniwersytetu petersburskiego jako egzaminator z języka i historii literatury polskiej.
Przebywając ponad czterdzieści lat w Petersburgu, P. stał się wielkim znawcą tamtejszych zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, a wiedzą swą dzielił się z badaczami polskimi. Ze wskazówek i pomocy P-ego korzystali: Antoni Prochaska, Wojciech Kętrzyński, Aleksander Brückner, Józef Korzeniowski i wielu in. Upowszechniał wiedzę o nauce i kulturze polskiej w środowiskach rosyjskich. Wygłaszał prelekcje publiczne, jak np. w r. 1892 ilustrowany przezroczami odczyt w petersburskiej szkole drukarstwa o początkach sztuki drukarskiej w Polsce. W pismach rosyjskich publikował artykuły recenzyjne o pracach uczonych polskich (R. Hubego, J. Kallenbacha, P. Chmielowskiego, S. Tarnowskiego. T. Wierzbowskiego, A. Brücknera i in.). Publikował też artykuły zaznajamiające czytelników rosyjskich z działalnością wybitnych Polaków, jak np. Joachim Lelevel, kak kritik „Istorii Gos. Rossijskago” soč. Karamzina („Russkaja Starina” 1878), Nikołaj Rej, polskij pisatel XVI stoletija (Pet. 1883). Dlugoš, polskij istorik XV stoletija (bibliografičeskaja zametka) („Bibliograf” 1888 i odb.). W różnych rosyjskich periodykach publikował wykazy bibliograficzne polskich wydawnictw z dziedziny historii, literatury, językoznawstwa i etnografii; P. zwany był przez Polaków i przez Rosjan ambasadorem nauki polskiej nad Newą.
W styczniu 1915 P. podpisał, wraz z innymi działaczami polskimi w Piotrogrodzie, pismo do szefa sztabu generalnego N. Januszkiewicza w sprawie wstrzymania deportacji Polaków, poddanych austriackich i niemieckich, w głąb Rosji. W t. r. na życzenie rosyjskiego Min. Oświaty opiniował program wykładów języka polskiego i literatury polskiej w Gimnazjum Św. Katarzyny w Piotrogrodzie. W r. 1916 był współzałożycielem, a następnie wiceprezesem, Polskiego Tow. Miłośników Historii i Literatury w Piotrogrodzie. Towarzystwo to uruchomiło w r. szk. 1916/17 Polskie Wyższe Kursy Naukowe. P. był wykładowcą i prorektorem tych kursów. Od kwietnia 1917 na zaproszenie Polskiego Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Piotrogrodzie wziął udział w pracach nad przygotowaniem materiałów i projektów dotyczących likwidacji rządów rosyjskich w Król. Pol. Równocześnie minister Rządu Tymczasowego G. J. Lwow powołał P-ego do komisji, mającej weryfikować przepisy prawne dotyczące Kościoła rzymskokatolickiego w Rosji z punktu widzenia zasady swobód wyznaniowych. W tym samym czasie Aleksander Lednicki, prezes Komisji Likwidacyjnej do spraw Król. Pol., zaprosił P-ego do udziału w jej pracach w dziedzinie oświaty, instytucji publicznych i spraw Kościoła rzymskokatolickiego. We wrześniu 1917 P. został mianowany członkiem Metropolitalnej Rady Szkolnej, kierującej sprawami nauki i wychowania katolickiego w archidiecezji mohylewskiej. Od r. 1915 organizował szkoły polskie na terenie Rosji i Finlandii dla dzieci Polaków ewakuowanych z Król. Pol. W związku z tym w styczniu 1918 został wybrany na członka Rady Nadzorczej Polskiego Tow. Przyjaciół Dzieci w Piotrogrodzie.
W jesieni 1918 P. opuścił Piotrogród, 21 X przybył do Warszawy, a 1 XII t. r. mianowano go dyrektorem Archiwum Państwowego w Lublinie. Jeszcze przed przyjazdem do kraju w czerwcu 1918 otrzymał nominację na profesora nauk pomocniczych historii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL). Dn. 1 XII t. r. obrany został dziekanem Wydziału Humanistycznego tegoż uniwersytetu, piastował też funkcję dyrektora biblioteki tej uczelni (1918–19). Wykładał paleografię łacińską i słowiano-ruską, dyplomatykę europejską, chronologię, sfragistykę, gramatykę języka starosłowiańskiego oraz historię stosunków polsko-litewskich. Wydał też podręcznik Encyklopedia historii literatury (L. 1919, Wyd. 2., pt. Encyklopedia nauk pomocniczych historii i literatury polskiej, L. 1922). Na przełomie l. 1918/19 wziął udział w odbytych w Warszawie naradach nad organizacją Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Otrzymał tytuł tymczasowego dziekana Wydziału Filozoficznego i został członkiem Tymczasowego Senatu Akademickiego tego Uniwersytetu, a po przejęciu Wilna przez władze polskie w kwietniu 1919 otrzymał z archiwum i uniwersytetu lubelskiego urlop bezpłatny i rozpoczął od 1 X t. r. wykłady nauk pomocnicznych historii na Uniw. Wil. Równocześnie od 18 X został dyrektorem Biblioteki Uniwersyteckiej w Wilnie. Opuścił Wilno latem 1920, ewakuowany wraz z uniwersytetem pod naporem przesuwającego się frontu polsko-radzieckiego. Powrócił do Lublina, a w październiku t. r. został przez ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego wyznaczony jako rzeczoznawca w sprawach archiwalnych i bibliotecznych do udziału w pracach konferencji pokojowej z Rosją Radziecką w Rydze. Wiele sformułowań artykułu XI Traktatu Ryskiego, tyczącego się rewindykacji zbiorów, pochodziło od P-ego. Po powrocie z Rygi ponownie objął dyrekcję archiwum lubelskiego; stanowisko to zajmował do września 1926. Spowodował powrót do Lublina akt grodzkich i ziemskich lubelskich, przeniesionych w r. 1887 do Wilna, oraz uzyskał pomieszczenia w gmachu poklasztornym brygidek na przechowanie tych zespołów. Wznowił też wykłady na KUL, gdzie w r. 1921–2 piastował godność wicerektora, a w r. 1924 został wybrany na sędziego uniwersyteckiego, zaś w r. 1927 uchwałą Senatu Akademickiego otrzymał tytuł profesora honorowego (zatwierdzony przez ministra w kwietniu 1929). W tym okresie P. był prezesem komitetu Tow. Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, a także członkiem Komisji Konserwatorskiej przy Urzędzie Wojewódzkim Lubelskim.
W sierpniu 1922 P. został powołany w charakterze rzeczoznawcy do Mieszanej Polsko-Radzieckiej Komisji Specjalnej, utworzonej dla ustalenia zakresu rewindykacji zbiorów polskich w Rosji. Wraz z grupą historyków polskich brał udział w sesji tej komisji w Moskwie od 13 IX do 31 X 1922. Na posiedzeniu plenarnym w dn. 14 IX wygłosił referat o rosyjskiej Bibliotece Publicznej. Podkreślił w nim prawa Polski do księgozbioru Załuskich, przechowywanego w Bibliotece Publicznej w Piotrogrodzie. W r. 1924 P. wyjeżdżał w sprawach prywatnych do Finlandii, ale przy okazji poznał organizację i zbiory Archiwum Państwowego w Helsinkach. Brał udział w zjazdach historyków w Poznaniu (1925) i Warszawie (1930), w II Zjeździe Bibliofilów Polskich w r. 1926, a także w zjeździe w 400 rocznicę urodzin Jana Kochanowskiego w Krakowie (1930). W dn. 1 X 1926 P. został mianowany naczelnym dyrektorem Archiwów Państwowych. Z jego inicjatywy powstało archiwalne pismo „Archeion”, którego dziewięć zeszytów ukazało się pod jego redakcją. W r. 1927 P. obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy naukowej. Na emeryturę przeszedł na własną prośbę z dn. 1 VII 1931.
Zainteresowania naukowe P-ego były rozległe i znalazły odbicie w bardzo licznych pracach drukowanych. Główną domeną tych zainteresowań były dzieje piśmiennictwa polskiego XVI w.: studia nad Mikołajem Rejem, Łukaszem Górnickim, Andrzejem Krzyckim, Maciejem Stryjkowskim i Andrzejem Nideckim, artykuły o odkrytych przez Aleksandra Brücknera w Petersburgu „Kazaniach Świętokrzyskich”, badania nad wpływami obcymi na piśmiennictwo polskie do XVI w. oraz studia nad średniowieczną pieśnią religijną i nad powieścią w XVI w. P. wydał też kilka tekstów piśmiennictwa polskiego z XVI w., a mianowicie krytyczne edycje dzieł M. Reja: „Wizerunek” (Pet. 1881–8), „Psałterz Dawidów” (Pet. 1901), a także, opublikowane przez Akademię Umiejętności w Krakowie w „Bibliotece Pisarzów Polskich”, utwory: „Fortuny i cnoty różność w historii o niektórym młodzieńcu ukazana” (1889), H. Schottena „O cnocie, abo żywocie człowiekowi przystojnym” (1891), i – poza tą serią – „Modlitewnik dla kobiet z w. XVI” (1905). Ogłosił też podobiznę „Kazań Świętokrzyskich” (L. 1926). Również liczne były jego prace dotyczące dziejów Litwy. Obok wspomnianych już publikacji związanych z Metryką Lit. wydał w r. 1907 na zlecenie rosyjskiej Akademii Nauk tom kronik litewskich i żmudzkich, uzupełniając go odkrytym przez siebie polskim tekstem latopisu litewskiego („Kodeks Olszewski Chomińskich”, Wil.). Wydał także popisy wojska lit. z l. 1528, 1565 i 1567 (1915). Publikował prace o terytorium i języku dawnej Litwy, o aktach unii Litwy z Polską, o bibliotece W. Ks. Lit. w Wilnie w XVI w. i in. Liczne prace poświęcił naukom pomocniczym historii. Obok wspomnianego wyżej podręcznika, w zakresie genealogii i heraldyki prowadził badania nad dziejami rodów litewskich (Puzynowie, Despot-Zenowicze) i pisał o nobilitacji Skargów; w zakresie archiwistyki opracował studium etymologiczno-historyczne o nazwie Archiwum-Archeion oraz publikację o inwentarzach Archiwum Kor.; cenną pozycją w dziedzinie paleografii były wydane wraz z A. J. Sobolewskim w r. 1903 tablice paleografii ruskiej XIV w. P. współpracował przy wydawaniu pamiętników Stanisława Augusta Poniatowskiego, tak w oryginale francuskim (Pet. 1914–24 I–II), jak i w rozpoczętym wydaniu tłumaczenia polskiego (W. 1915), przerwanym przez wojnę.
P. był członkiem wielu polskich i rosyjskich towarzystw naukowych, m. in. Tow. Historycznego przy Uniwersytecie Petersburskim (od r. 1890), Komisji Historycznej AU w Krakowie (od r. 1892), Komisji Językowej Akademii Umiejętności (AU) w Krakowie (od r. 1898), Komisji Archeograficznej Cesarskiej Tow. Archeologicznego w Moskwie (od r. 1898), Komisji do Badań w Zakresie Historii Literatury i Oświaty w Polsce AU w Krakowie (od r. 1903), Wydziału Filologicznego AU w Krakowie (członek korespondent od 17 V 1904), Tow. Opieki nad Pamiątkami Historycznymi i Zabytkami Sztuki i Kultury Polskiej w Warszawie (od r. 1906), Tow. Naukowego Warszawskiego (od r. 1908), Tow. Bibliotekoznawstwa w Petersburgu (wiceprezes od r. 1908), Tow. Przyjaciół Nauk w Wilnie i Tow. Przyjaciół Nauk w Lublinie (od r. 1919), Polskiego Tow. Historycznego i Polskiego Tow. Heraldycznego (członkostwa honorowe od r. 1925), Wydziału Filologicznego Tow. Naukowego Lwowskiego (od r. 1925), Tow. Przyjaciół Nauk w Poznaniu (od r. 1928), Wydziału Historyczno-Filozoficznego Polskiej AU (członek czynny od 12 VI 1931). Zmarł w Warszawie 20 XII 1933 i pochowany został na cmentarzu w Bielsku Podlaskim. Odznaczony był Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, Złotym Krzyżem Zasługi, a także Krzyżem Kawalerskim watykańskiego Orderu św. Grzegorza klasy cywilnej i krzyżem «Pro Fide et Ecclesia in Russia Merito». Cenny księgozbiór liczący kilka tysięcy tomów przekazał P. bibliotece KUL.
Żonaty był P. z Zofią z Wyrzykowskich, kierowniczką polskiej pensji żeńskiej w Petersburgu (zm. 1906), i miał z nią syna Stanisława Jana (ur. 27 IV 1892), który w okresie międzywojennym był konsulem RP w Rydze.
Fot. w: Upominek. Książka zbiorowa na cześć E. Orzeszkowej, Kr. 1893 s. 488; – Nowy Korbut, XV; Bachulska H., Bibliografia prac Stanisława Ptaszyckiego 1877–1934, „Archeion” 1934 t. 12 s. 59–76; Bibliogr. historii Pol. XIX w., I, II cz. 3 vol. 2; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1960/1; Bar, Słown. pseudonimów; Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; – Białkowski L., Śp. Stanisław Ptaszycki, „Mies. Herald.” T. 13: 1934 s. 28–9; Jakubowski J., Stanisław Ptaszycki jako badacz metryki litewskiej, „Archeion” 1934 t. 12 s. 53–7; Kętrzyński S., Rola Stanisława Ptaszyckiego w Petersburgu, „Archeion” 1934 t. 12 s. 45–52; K. M., Śp. Stanisław Ptaszycki, „Kwart. Hist.” T. 48: 1934 s. 481–4; [Korbut G.] G. K., Śp. Stanisław Ptaszycki (1853–1933), „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” 1934 s. 151–3; [Krzyżanowski J.] J. K-i, Stanisław Ptaszycki, „Ruch Liter.” R. 9: 1934 nr 2 s. 62–3; Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, L. 1969 (fot.); Lisowski S., Stanisław Ptaszycki, „Ateneum Wil.” T. 9: 1933/4 s. 458–61; tenże, Uniwersytecka Biblioteka Publiczna w Wilnie w l. 1919–1929, Wil. 1931 s. 14; Łopaciński W., Stanisław Ptaszycki, „Przegl. Hist.” T. 32: 1935 s. 292–307; tenże, Śp. S. Ptaszycki, „Archeion” 1934 t. 12 s. 28–44; Pomarański S., Stanisław Ptaszycki. (Z powodu 50-lecia pracy naukowej), „Ruch Liter.” R. 2: 1927 nr 8 s. 255–6; Riabinin J., Kossowski A., Śp. prof. Stanisław Ptaszycki, „Głos Lub.” 1933 nr 353 s. 13; Schnaydrowa B., Ofiarodawcy Akademii Umiejętności 1873–1919, „Roczn. B. PAN w Kr.” 1981; taż, Ofiarodawcy Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Z badań nad proweniencją zbiorów Biblioteki PAN w Krakowie, tamże 1975, 1976; Spustek I., Polacy w Piotrogrodzie 1914–1917, W. 1966; Świrski I., Śp. prof. Stanisław Ptaszycki, „Słowo” 1934 nr 67 s. 2; W kręgu Hieronima Łopacińskiego, L. 1977; – Dziennik Urzędowy Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, 1928 nr 6 s. 251; Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 1918–1925, L. 1978; Konarski K., Dalekie a bliskie, Wr. 1965; Z murów św. Katarzyny. Księga Pamiątkowa byłych wychowanków gimnazjum przy kościele Św. Katarzyny w Petersburgu, W. 1933 I (m. in. wspomnienia P-ego); – „Biesiada Liter.” 1906 nr 44 s. 359 (nekrolog żony P-ego Zofii); „Kur. Warsz.” 1927 nr 261 wyd. wieczorne s. 7, nr 298 wyd. wieczorne s. 23, 1933 nr 352 wyd. wieczorne s. 14, nr 353 wyd. poranne s. 4, nr 359 Niedzielny Dod. Ilustr. s. 2 (fot.); – Arch. KUL: Akta personalne S. P-ego; Arch. Państw. w L.: Akta personalne S. P-ego; B. Jag.: rkp. Przyb. 623/75; B. Narod.: rkp. 7731, 7855; B. Ossol.: rkp. 7174/II, 13992/II, 13993/III; B. Publ. w W.: Korespondencja P-ego z Z. Wolskim; IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara); – Trojanowska M., Stanisław Ptaszycki, (mszp. – praca w druku).
Stanisław Konarski